Cortisol: alles wat je moet weten

Cortisol is een essentieel hormoon dat aan de basis ligt van je lichamelijke stressreactie, stofwisseling en immuunsysteem. Lees verder om meer te ontdekken over deze stof, evenals symptomen van een te hoog en te laag cortisolniveau.

Wat is cortisol precies?

Cortisol is een van de vele hormonen die je lichaam aanmaakt om essentiële processen aan te sturen. De belangrijkste functies ervan zijn onder andere het reguleren van ontstekingen, de bloedsuikerspiegel, stofwisseling en je slaap-waakritme als onderdeel van de natuurlijke vecht-of-vluchtreactie van je lichaam.^[1]

Inzicht in de vecht-of-vluchtreactie

Wanneer je lichaam een gevaarlijke of lastige situatie waarneemt, schiet het cortisolniveau omhoog om je op de betreffende uitdaging voor te bereiden. Deze reactie op bedreigende stimuli is volkomen normaal, en zonder dit proces zouden onze voorouders niet lang hebben overleefd.

In de hedendaagse samenleving is de invloed van cortisol nog even merkbaar. Het gevaar van sabeltandtijgers is misschien geweken, maar je bent nog steeds afhankelijk van je lichamelijke vecht-of-vluchtreactie om om te gaan met uitdagingen als deadlines, sociale situaties, sportdoelen en nog veel meer.

Hoe werkt cortisol?

Voordat we de tekenen en symptomen van een afwijkend cortisolniveau gaan behandelen, helpt het als je eerst iets meer over deze stof weet. Dus: hoe werkt het, waar komt het vandaan en hoe reageert je lichaam als het niveau ervan omhoog schiet?

• De bijnieren, hypofyse en hypothalamus (soms ook wel 'hypothalamus-hypofyse-bijnier-as' genoemd) sturen de productie en regulering van cortisol aan.

De hypothalamus reageert als eerste op een gebrek aan cortisol en stuurt een zogeheten corticotropine-releasing hormoon de bloedbaan in. Vervolgens detecteert de hypofyse de stijging in corticotropine en geeft ze haar eigen hormoon vrij in het bloed, namelijk het adrenocorticotroop hormoon (ACTH). De toename van het adrenocorticotroop hormoon door de hypofyse is een signaal voor de bijnier om de cortisolproductie te verhogen.

Aangezien bijna alle cellen in je lichaam receptoren hebben die kunnen reageren op cortisol, is de productie en regulering ervan behoorlijk ingewikkeld. En hoe complexer, hoe groter de kans dat er iets misgaat. Maar daar vertellen we zo meer over.

Wat doet cortisol in je lichaam?

Waarom doet je lichaam eigenlijk zoveel moeite om het cortisolniveau te reguleren? Nou, zoals we al aanstipten, speelt het hormoon een cruciale rol bij hoe je in stressvolle situaties denkt, voelt en handelt. Het beïnvloedt onder andere:

• De bloeddruk: cortisol verhoogt de bloeddruk en hartslag als onderdeel van de stressreactie van je lichaam.

• Het slaap-waakritme: van nature stijgt de cortisolspiegel in de ochtend om je wakker te maken, waarna het in de loop van de dag weer daalt.

• De bloedsuikerspiegel (glucose): meer cortisol in het bloed is een signaal voor de lever om de omzetting van glycogeen in glucose te verhogen.

• De spijsvertering: cortisol onderdrukt de eetlust en vertraagt de spijsvertering om te voorkomen dat het lichaam glucose opslaat.

• Ontstekingen: op de korte termijn helpt cortisol ontstekingen te verminderen. Maar een langdurig hoog cortisolniveau kan juist weer het tegenovergestelde doen en tot chronische ontstekingen leiden.

Deze reacties zijn op korte termijn gunstig en geven je de focus en energie die nodig is om op stressvolle situaties te reageren. Maar, zoals je je misschien wel kunt voorstellen, is het niet goed voor je wanneer het cortisolniveau continu verhoogd is.

Een te hoog cortisolniveau: symptomen

Laten we beginnen met de impact van teveel cortisol, aangezien dit een van de meest voorkomende klachten is. Vanwege de intrinsieke rol van het hormoon bij de stressreactie komt het vaker voor dat mensen last hebben van teveel cortisol dan van te weinig. Toch kunnen beide gevallen ernstige problemen opleveren.

Symptomen van een te hoog cortisolniveau zijn onder andere:

• Plotseling gewichtsverlies (vaak in het gezicht en rond de buik)
• Acne-uitbraken
• Spierzwakte
• Vermoeidheid
• Prikkelbaarheid
• Hoge bloeddruk
• Langzame genezing
• Hoofdpijn
• Snel blauwe plekken

Aangezien cortisol de rol heeft om je in een staat van paraatheid te brengen, trekt een te hoog gehalte een zware wissel op je lichaam. In ernstige gevallen kan zelfs het syndroom van Cushing optreden. Maar gelukkig is dit maar een zeldzame ziekte en meestal het gevolg van onderliggende problemen met de hypofyse of bijnieren.

Te laag cortisolniveau: symptomen

Vaak is er meer aandacht voor de gevolgen van een te hoog cortisolniveau. Maar, zoals je aan onderstaande lijst kunt zien, is te weinig cortisol net zo problematisch.

Symptomen van een te laag cortisolniveau zijn onder andere:

• Spierzwakte die geleidelijk aan erger wordt
• Vermoeidheid
• Gewichtsverlies
• Lage bloeddruk
• Spijsverteringsproblemen (diarree en misselijkheid)
• Donkere vlekken op de huid

Ook hier geldt dat als het niveau te lang te laag is, de symptomen kunnen verergeren. Uiteindelijk kan dit in de ziekte van Addison resulteren. Er bestaan gelukkig wel effectieve behandelingen tegen deze ziekte. Zo kunnen verschillende medicijnen de werking van cortisol nabootsen om de balans in het lichaam te herstellen.

CBD en cortisol

De relatie tussen CBD en cortisol is fascinerend, en niet in de laatste plaats omdat de cannabinoïde mogelijk een zogeheten anti-katabolisch effect heeft. Hierbij is sprake van beïnvloeding van eiwitten en de afbraak van spiermassa. Aan de lijst van bovenstaande symptomen kunnen we zien dat uitschieters in cortisol (zowel omhoog als omlaag) de spierkracht kunnen beïnvloeden. Maar wat betekent dat als het om CBD gaat?

In 1993 onderzocht de Universidade de São Paulo de "effecten van cannabidiol (CBD) op plasmaprolactine, groeihormonen en cortisol".^[2] In twee afzonderlijke dubbelblinde experimenten merkten de wetenschappers op dat de vier vrijwilligers die CBD namen een "daling van het cortisolniveau" vertoonden.

Maar weten dat er een interactie bestaat, is natuurlijk maar een deel van de puzzel. We weten nog niet precies hoe dit allemaal bij de symptomen van een te laag of te hoog cortisolniveau kan helpen.

Daarnaast betrof dit onderzoek maar een kleine onderzoeksgroep. Vanwege de complexiteit van het menselijk lichaam zijn er veel meer grotere, uitgebreidere onderzoeken nodig. Hoe dan ook is het een interessant uitgangspunt voor verder onderzoek naar CBD en cortisol.

Hoe kun je CBD bij een te hoog cortisolniveau gebruiken?

Aangezien het onderzoek naar CBD en cortisol nog in de kinderschoenen staat, weten we momenteel eigenlijk niet wat de ideale dosis is. Maar over het algemeen wordt CBD goed verdragen en zijn er maar weinig bijwerkingen bekend volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO).^[3]

Experimenteren met verschillende doses CBD is dan ook een prima manier om te zien of het aansluit op je gezondheidswensen. Het lastige is wel dat de dosis van je geslacht, lengte, gewicht, stofwisseling en eerdere ervaring met CBD afhangt.

Veel mensen vinden het dan ook moeilijk om met het gebruik van CBD te beginnen. Daarom hebben wij een simpele CBD Doseringscalculator ontwikkeld. Beantwoord hiermee simpelweg een aantal vragen (op basis van bovenstaande factoren) en de tool geeft je een suggestie voor een startdosis en het beste product om mee te beginnen.

Het belang van cortisol

Cortisol speelt een essentiële rol bij de vecht-of-vluchtreactie van je lichaam. Daarmee is het een cruciaal onderdeel van je handelen en denken in lastige situaties. De invloed ervan strekt zich uit tot bijna elk deel van je lichaam. Voor een lang en actief leven is het dan ook van belang dat je het niveau in balans houdt.

Hoe meer aandacht je hebt voor stress en de rol die cortisol daarbij speelt, hoe beter je de symptomen kunt beheersen als het niveau afwijkt. En nu er meer onderzoek wordt gedaan naar CBD en cortisol, bestaat ook de kans dat je op dit gebied je heil in CBD kunt zoeken. Maar tot die tijd helpt het eveneens als je weet wat cortisol is, hoe het werkt en hoe je symptomen op tijd kunt herkennen, om de schade die dit essentiële hormoon kan aanrichten te beperken.

Wil je de invloed van CBD zelf ervaren? Neem dan eens een kijkje in de Cibdol shop. Ons complete assortiment CBD-oliën, capsules, supplementen en meer komt tegemoet aan al je wensen op het gebied van gezondheid. Of bezoek onze CBD-encyclopedie voor meer informatie over essentiële hormonen en de rol die ze bij je welzijn spelen.