Wat is klinische endocannabinoïde-deficiëntie?

Het endocannabinoïdesysteem (ECS) reguleert diverse vitale biologische lichaamsfuncties. De primaire rol van dit systeem is het herstellen van balans en het in optimale conditie houden van het menselijk lichaam. Sommige wetenschappers geloven dat een defect endocannabinoïdesysteem de onderliggende oorzaak is van bepaalde aandoeningen, zoals migraine, fibromyalgie en het prikkelbaredarmsyndroom. Die veronderstelling hangt niet iedereen aan in de medische wereld, maar steeds meer onderzoek ondersteunt deze theorie.

Endocannabinoïde-deficiëntie en het endocannabinoïdesysteem

We verdiepen ons in dit artikel in onderzoek naar klinische endocannabinoïde-deficiëntie. Maar eerst geven we een samenvatting van de rol^[1] van het ECS en de primaire onderdelen ervan. In het immuunsysteem, centrale zenuwstelsel, belangrijke organen en delen van onze hersenen, bevinden zich receptoren. Deze receptoren rekenen we over het algemeen tot twee categorieën; CB1 en CB2. Ze zijn het toegangspunt voor cannabinoïden (zowel intern als extern) en hebben interactie met het ECS. Op deze manier helpt het endocannabinoïdesysteem het lichaam om homeostase te handhaven, waarbij chemische reacties ontstaan. Je leest hier meer over de rol van dit systeem.

Bij endocannabinoïde-deficiëntie zouden er klachten ontstaan als gevolg van problemen met het ECS. Dit doordat het lichaam te weinig endocannabinoïden produceert of doordat receptoren ontbreken of defect zijn. Als het lijf niet in staat is de balans van de fysiologische systemen te handhaven, ontstaan er mogelijk ziekten. In de casestudies die tot dusver zijn uitgevoerd, hebben die ziektes meestal met ons immuunsysteem te maken.

Welk onderzoek ondersteunt de theorie van “endocannabinoïde-deficiëntie”?

Dr. Ethan Russo, een vooraanstaand onderzoeker naar cannabinoïden, was de eerste die met het concept van endocannabinoïde-deficiëntie kwam. In 2004 publiceerde hij een onderzoek^[2] waarin hij stelt dat een tekort aan cannabinoïden mogelijk de oorzaak is van diverse aandoeningen.

• Migraine

Migraine is een complexe aandoening. Het heeft te maken met signalering tussen verschillende delen van de hersenen en diverse neurochemische stofjes. De exacte oorzaak van migraine is nog niet helemaal duidelijk. Genen lijken echter voor een groot deel mee te spelen bij de ontwikkeling ervan. In zijn review ontdekte Russo dat anandamide (AEA) de productie van serotonine en pijnmodulatie beïnvloedt. Hoge waarden van serotonine dragen mogelijk bij aan de ontwikkeling van migraine. Het vergroten van de concentratie AEA zou daarbij voor een tegenreactie zorgen. Onderzoek suggereert dat een deficiëntie in de productie van anandamide zorgt voor het ontstaan van migraine door een gebrek aan regulatie van serotonine.

• Fibromyalgie

Fibromyalgie is een chronische aandoening en mensen die eraan lijden, hebben voortdurend pijn. Er is momenteel geen remedie tegen deze ziekte. Tot dusver bestrijdt traditionele medicatie alleen de klachten. Het door Russo verzamelde onderzoek suggereert dat “het endocannabinoïdesysteem nociceptieve drempelwaarden reguleert”. Nociceptoren zijn verantwoordelijk voor het detecteren van pijn en het doorgeven van signalen naar de hersenen.

Het onderzoek vermeldt dat het ontbreken van dergelijke regulatie mogelijk bijdraagt aan chronische pijnklachten. Net zoals bij migraine, zou ook hierbij serotonine, naast andere cannabinoïden, een grote invloed hebben op fibromyalgie. In de conclusie van het onderzoek staat: “cannabinoïden zijn in staat mechanismen van het ruggenmerg, de maag en darmen, maar ook perifere mechanismen te blokkeren die pijn veroorzaken.”

• Het prikkelbaredarmsyndroom

De laatste aandoening die Russo bespreekt in zijn review, is IBS of het prikkelbaredarmsyndroom. Ook deze aandoening wordt mogelijk beïnvloed door endocannabinoïde-deficiëntie. Daarbij veronderstelt men dat cannabinoïden het ontstaan van IBS op dezelfde wijze beïnvloeden als in het geval van migraine en fibromyalgie. Serotonine blijkt ook hierbij een rol te spelen. Mensen met IBS hebben namelijk een verhoogd serotoninegehalte in het bloed. Dat blijkt echter niet te gelden voor alle vormen van het prikkelbaredarmsyndroom.

Bij alle drie de aandoeningen veronderstelt men dat serotonine een cruciale rol speelt bij het ontstaan ervan. Daarom zou het reguleren of manipuleren van het serotoninegehalte een mogelijke behandelmethode bieden. Cannabinoïden zouden van nature een sleutelrol bij deze behandeling spelen. Ze hebben namelijk invloed op belangrijke endocannabinoïden, zoals anandamide.

Russo concludeert dat “de onderliggende klinische endocannabinoïde-deficiëntie wellicht te behandelen is met cannabinoïde-medicijnen”. Het onderzoek benadrukt ook de roep om meer studies om endocannabinoïde-deficiëntie volledig te begrijpen.

Hoe is CBD in staat endocannabinoïde-deficiëntie te bestrijden?

De theorie voor endocannabinoïde-deficiëntie is dan wel wetenschappelijk ondersteund, maar geen van de onderzoeken maakt duidelijk welke behandeling nodig is voor de aandoening (als die daadwerkelijk bestaat). De precieze rol die cannabinoïden zouden spelen, is nog niet vastgesteld. Op basis van huidig onderzoek zouden we echter een aantal aannames kunnen doen, gebaseerd op het idee dat de productie van anandamide fundamenteel is voor het bestrijden van ziekten als gevolg van endocannabinoïde-deficiëntie.

Aangetoond is dat CBD in staat is het FAAH-enzym te remmen^[3]. Vetzuuramide-hydrolyase (FAAH) ondersteunt de afbraak van anandamide. Het is deels de reden dat AEA niet lang aanwezig is in het lichaam. Bij identificatie van specifieke mechanismen of prikkels, is CBD mogelijk in staat de behandeling van de hierboven genoemde aandoeningen te ondersteunen. Cannabidiol blijkt ook direct invloed te hebben op specifieke serotoninereceptoren (5-HT1A) in de hersenen.

Als er bewijs is, zijn de implicaties groot, maar daarvoor is nader onderzoek nodig

Hoewel het concept van endocannabinoïde-deficiëntie voor het eerst in 2004 is genoemd, is het onderwerp nog steeds niet voldoende onderzocht. De kenmerken van bovenstaande aandoeningen wijzen echter op een onderliggende link tussen migraine, fibromyalgie en het prikkelbaredarmsyndroom. Het bewijs dat Russo voorlegt, wijst daarbij op een complicatie met specifieke neurotransmittersystemen die zijn verbonden met het ECS. Na de eerste review is de theorie^[4] bovendien toegepast op andere aandoeningen, zoals Alzheimer en Parkinson. Deze twee ziektes zijn dus mogelijk ook gerelateerd aan endocannabinoïde-deficiëntie.

Bij bewijs voor endocannabinoïde-deficiëntie, zouden onderzoekers in staat zijn gerichte therapieën te ontwikkelen. Nu zijn we vooral afhankelijk van informatie uit preklinisch onderzoek. Hoewel daaruit een patroon blijkt, zijn er veel problemen als we kijken naar individuele evaluaties. Elke studie is gefocust op unieke variabelen. En dat maakt het trekken van overtuigende conclusies een grote uitdaging. De complexiteit van het endocannabinoïdesysteem en de honderden bestaande cannabinoïden, maken het bestuderen van endocannabinoïde-deficiëntie problematisch. Er is een grootschalige focus nodig. Voor de miljoenen mensen die te maken hebben met een chronische ziekte, zoals IBS of fibromyalgie, is een mogelijke behandeling met cannabinoïden misschien wel een deel van de oplossing. Maar op dit moment kunnen we slechts wachten tot er meer definitieve resultaten zijn.