Wat is een passieve oefening?

Passieve lichaamsbeweging is een soort lichaamsbeweging die flexibiliteit en bewegingsbereik helpt verbeteren, maar weinig inspanning van de spieren vraagt. In tegenstelling tot actieve lichaamsbeweging die kracht opbouwt, is passieve lichaamsbeweging afhankelijk van een externe kracht om het lichaam te bewegen. Hoewel het niet dezelfde voordelen biedt als krachtigere oefeningen, speelt passieve oefening een belangrijke rol bij revalidatie, blessurepreventie en het behouden van het bewegingsbereik.

Hoe passieve training werkt

Het belangrijkste verschil tussen actieve en passieve training is dat bij passieve training de spieren zich niet volledig hoeven in te spannen. In plaats daarvan wordt het lichaam door een externe kracht bewogen. Hierdoor kunnen de gewrichten en het bindweefsel hun volledige bewegingsbereik doorlopen zonder de spieren te overbelasten of de gewrichten te belasten. Het belangrijkste voordeel van passieve oefening is een grotere flexibiliteit.

Enkele voorbeelden van passieve lichaamsbeweging zijn:

• Stretching of yoga waarbij u houdingen aanhoudt. Het gewicht van de zwaartekracht werkt als een externe kracht om de spieren en het bindweefsel te verlengen.
• Range of motion-oefeningen waarbij een therapeut het gewricht door zijn volledige bewegingsbereik beweegt.
• Oefenapparatuur gebruiken zoals een CPM-machine (continuous passive motion) die de gewrichten langzaam beweegt zonder inspanning van de patiënt.
• Massage. De massagetherapeut levert de externe kracht om de spieren en gewrichten te bewegen en te manipuleren.

In al deze gevallen blijven de spieren ontspannen in plaats van zich samen te trekken om het lichaam te bewegen, zoals bij actieve lichaamsbeweging. De gewrichten en het bindweefsel profiteren van de beweging zonder vermoeid te raken of overbelast te raken.

Voordelen van passieve lichaamsbeweging

De voordelen van passieve lichaamsbeweging hebben vooral te maken met een grotere flexibiliteit en bewegingsbereik. Dit biedt zowel lichamelijke als geestelijke voordelen.

Fysieke voordelen

• Verhoogde mobiliteit en bewegingsbereik van de gewrichten
• Verminderde spierspanning en stijfheid
• Preventie van bevroren gewrichten of gewrichtscontracturen
• Verbeterde bloedsomloop en verminderde zwelling
• Sneller herstel na een blessure of operatie
• Behoud van flexibiliteit en mobiliteit voor ouderen en gehandicapten

Mentale en emotionele voordelen

• Minder pijn en ongemak
• Verbeterde mentale ontspanning
• Minder stress en angst
• Verhoogd gevoel van welzijn

Voor patiënten die herstellen van een operatie, ziekte of blessure, helpt passieve oefening de mobiliteit te herstellen en extra verlies van bewegingsbereik te voorkomen, terwijl verder letsel of trauma wordt voorkomen. Het biedt een zachte manier om weer te gaan bewegen zonder de verzwakte of beschadigde weefsels te belasten.

Passief stretchen geeft ook een onmiddellijk gevoel van ontspanning, zowel lichamelijk als geestelijk. Het loslaten van spierspanning geeft zowel lichamelijke als geestelijke verlichting.

Soorten passieve oefening

Er zijn verschillende categorieën passieve lichaamsbeweging:

Ondersteund stretchen

Rekoefeningen waarbij een partner, therapeut of hulpmiddel de externe kracht levert om het gewricht door zijn bewegingsbereik te bewegen. De persoon ontspant de spieren en laat de rek toe. Soorten ondersteunde rekoefeningen zijn onder andere:

• Partnerstretches zoals de hordestretch. Eén partner houdt het been vast en duwt zachtjes in de stretch.
• Hulpmiddelen zoals touwkatrollen of rekbanden die weerstand bieden en het gewricht voorzichtig in een gestrekte positie trekken.
• Therapeutische stretchoefeningen waarbij de zorgverlener de gewrichten met de hand door het bewegingsbereik beweegt.

Flexibiliteitstraining

Oefeningen om het bewegingsbereik te verbeteren zonder kracht op te bouwen. Flexibiliteitstraining omvat:

• Statische stretchoefeningen waarbij de spier gedurende een bepaalde tijd op zijn maximaal gestrekte lengte wordt gehouden met behulp van het gewicht van het ledemaat of de zwaartekracht. Hieronder vallen stretches zoals de zittende hamstringstretch.
• Dynamische rekoefeningen die het gewricht herhaaldelijk door zijn volledige bewegingsbereik voeren door gebruik te maken van momentum, maar zonder de rek vast te houden. Voorbeelden zijn beenzwaaien en armcirkels.
• Proprioceptieve neuromusculaire facilitatie (PNF) rekoefeningen waarbij de spieren afwisselend samentrekken en ontspannen om een groter bewegingsbereik mogelijk te maken.

Schuimrollen

Gebruik het lichaamsgewicht tegen een schuimroller met textuur om druk uit te oefenen op het bindweefsel en de spieren. De zachte druk ontspant gespannen spieren en vermindert pijn zonder actieve inspanning van de spieren.

Massage

Door een massagetherapeut de zachte weefsels handmatig te laten manipuleren, worden zowel de spieren als de gewrichten passief bewogen. De toegepaste druk werkt spierknopen weg en maakt beperkingen los. Massage verbetert de bloedsomloop en verlicht de pijn.

Watertherapie

Het drijfvermogen en de warmte van water maken zachte bewegingsoefeningen mogelijk. Water is de optimale omgeving voor passieve oefeningen omdat de weerstand van het water beweging mogelijk maakt terwijl het lichaam ondersteund wordt om overbelasting te voorkomen. Passieve wateroefeningen kunnen bestaan uit wandelen, fietsen onder water of zwemslagen waarbij de nadruk ligt op techniek in plaats van inspanning.

Continue passieve beweging

Apparaten zoals machines voor continue passieve beweging bewegen het gewricht zachtjes door zijn bewegingsbereik zonder spieractiviteit. Deze worden vaak gebruikt na een operatie om de mobiliteit te herstellen en de vorming van littekenweefsel te voorkomen, terwijl overbelasting van de spieren tijdens de vroege genezing wordt vermeden.

Passieve oefening bij revalidatie

Een van de meest voorkomende toepassingen van passieve oefeningen is tijdens het revalidatieproces na een blessure of operatie. Het helpt om snel na een blessure of operatie te beginnen met een zacht passief bewegingsbereik:

• Normale mobiliteit herstellen na een periode van immobilisatie
• De vorming van littekenweefsel en adhesie voorkomen
• Behoud flexibiliteit en voorkom bevroren gewrichten
• Verminder zwelling en stimuleer de bloedsomloop
• De proprioceptie verbeteren
• Verminder pijn en spierafscherming

Na een blessure die een periode van immobilisatie vereiste, worden de weefsels stijf en samengetrokken. Passieve beweging helpt de vezels opnieuw uit te lijnen om het normale bewegingsbereik en de flexibiliteit te herstellen. Het laat ook voedingsstoffen naar het gebied stromen en voorkomt vochtophoping.

Na de operatie is er een ontsteking en meestal een periode van immobilisatie tijdens de eerste genezing. Zachte passieve beweging voorkomt de vorming van aanhechtend littekenweefsel terwijl het genezende voedingsstoffen naar de operatieplaats brengt. Het helpt een functioneel bewegingsbereik te behouden tijdens de immobilisatieperiode.

Voor zowel blessures als postoperatieve gevallen legt het passieve bewegingsbereik de basis voor de overgang naar actieve revalidatieoefeningen.

De voordelen van passieve training maximaliseren

Om het meeste uit passieve lichaamsbeweging te halen:

• Ontspan de spieren en adem tijdens de rekoefeningen en bewegingen. Span u niet aan en probeer de beweging niet te ondersteunen.
• Beweeg langzaam en voorzichtig totdat u een lichte spanning voelt. Vermijd scherpe pijn of druk het gewricht buiten zijn normale bewegingsbereik.
• Warm de spieren eerst op met zachte bewegingen of warmte. Koude, aangespannen spieren rekken niet zo goed uit.
• Richt u op de juiste techniek en het volledige bewegingsbereik. Maak u geen zorgen over herhalingen.
• Communiceer met uw therapeut of partner over uw comfortniveau. Strek alleen tot het punt waarop u strakheid voelt, geen pijn.
• Balans met actieve oefeningen zodra de mobiliteit verbeterd is. Passieve oefeningen alleen herstellen de volledige kracht niet.
• Wees consequent. Stretching en passieve bewegingen moeten regelmatig herhaald worden om de flexibiliteit te behouden en na verloop van tijd te verbeteren.

Passieve oefeningen zijn een uitstekende manier om de flexibiliteit en het bewegingsbereik te verbeteren terwijl beschadigde of verzwakte weefsels kunnen rusten. In combinatie met actieve oefeningen bevordert dit volledige revalidatie.

Risico's en voorzorgsmaatregelen bij passieve training

Hoewel passieve lichaamsbeweging vriendelijker is dan actieve lichaamsbeweging, is voorzichtigheid nog steeds geboden, vooral in bepaalde situaties:

• Recente blessures of postoperatieve gevallen. Vermijd passieve lichaamsbeweging totdat uw arts het goedkeurt en begin heel langzaam.
• Ernstige osteoporose. Broze botten kunnen het risico lopen op breuken bij overmatige druk van massage of stretching.
• Gewrichtsinstabiliteit. Passief rekken van te mobiele gewrichten kan de instabiliteit vergroten.
• Actieve ontsteking. Rek ontstoken gewrichten niet uit, want dit kan de ontsteking verergeren.
• Ongenezen breuken. Genezende botten belasten met te veel bewegingsvrijheid kan het herstelproces verstoren.
• Zwangerschap. Wees voorzichtig met rekoefeningen die de buik samendrukken.
• Overdraagbare huidaandoeningen. Direct huid-op-huidcontact verspreidt infecties. Vermijd massage of stretchen met uw partner.

Goede communicatie met uw therapeut of zorgverlener is belangrijk voordat u begint met een passief trainingsprogramma na een blessure of operatie. Begin altijd voorzichtig en voer de intensiteit na verloop van tijd langzaam op terwijl u pijn vermijdt. Stop met oefeningen die pijn of ongemak veroorzaken.

Passieve en actieve oefening combineren

Voor volledige revalidatie werkt een gecombineerde aanpak van passieve en actieve oefeningen het beste. Hier ziet u hoe ze elkaar aanvullen:

• Passieve oefeningen herstellen het bewegingsbereik en de flexibiliteit. Actieve oefeningen bouwen kracht op.
• Passieve oefeningen zorgen voor een zachte beweging van de gewrichten in een vroeg genezingsstadium. Actieve oefeningen stimuleren de weefsels en verbeteren de bloedsomloop.
• Passieve training gaat vooraf aan activiteit om de beweging te vergroten. Actieve lichaamsbeweging volgt om die winst door kracht te versterken.
• Passieve lichaamsbeweging maakt de spieren eerst los. Actieve lichaamsbeweging activeert de spieren vervolgens door inspanning.
• Passieve lichaamsbeweging ontspant het lichaam. Actieve lichaamsbeweging geeft energie en stimuleert.

Door af te wisselen tussen de twee kunt u de weefsels voorzichtig en progressief belasten om de genezing te bevorderen zonder het gebied te overbelasten.

Voorbeeld van passieve trainingsroutine

Een volledige passieve oefenroutine moet alle belangrijke spiergroepen en gewrichten door hun beschikbare bewegingsbereik bewegen.

Een volledig lichaamsprogramma kan het volgende omvatten:

• Nek: lichte bewegingsvrijheid in alle richtingen en licht rekken van de nekspieren.
• Schouders: armcirkels voorwaarts en achterwaarts, schouderrollen en zachte schouderstrekkingen zoals over de borst of achter de rug.
• Armen: polsomwentelingen, elleboogbereik en lichte triceps- en bicepsstrekkingen.
• Rug: draaien van de wervelkolom, knie-naar-borst oefening en flexie van de wervelkolom.
• Heupen: beenzwaaien van voor naar achter en van links naar rechts, knierollen en heupbuigers strekken.
• Benen: enkelcirkels, kniebuigingen indien mogelijk, kuit- en hamstringstrekkingen en ondersteunde beenheffingen.

Elke oefening bestaat uit het 10-15 keer herhalen van langzame, gecontroleerde bewegingen binnen het beschikbare bewegingsbereik terwijl u de spieren ontspant. Beweeg tot u lichte spanning voelt en ontspan dan lichtjes.

Slechts 10-15 minuten per dag besteden aan deze rustige bewegings- en rekoefeningen biedt enorme voordelen voor flexibiliteit, pijnverlichting en een betere functie. Het is een gemakkelijke aanvulling op elke revalidatieroutine.

Veelgestelde vragen

Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen passieve en actieve lichaamsbeweging?

Passieve lichaamsbeweging gebruikt een externe kracht om het lichaam te bewegen terwijl de spieren ontspannen blijven. Bij actieve lichaamsbeweging moeten de spieren samentrekken en kracht uitoefenen om de gewrichten te bewegen.

Welke aandoeningen kunnen baat hebben bij passieve lichaamsbeweging?

Passieve lichaamsbeweging helpt bij het herstel na operaties, verwondingen, ziekten of perioden van immobiliteit. Het helpt ook mensen met een handicap, beperkte mobiliteit of aandoeningen die de spierfunctie beïnvloeden.

Wanneer is passieve lichaamsbeweging geschikt na een blessure?

Zachte passieve oefeningen kunnen meestal direct na een acute blessure beginnen om het bewegingsbereik te behouden. Raadpleeg echter altijd eerst uw arts na een ernstige blessure.

Kunt u spieren opbouwen met passieve lichaamsbeweging?

Nee, passieve lichaamsbeweging bouwt geen spieren op. Het verbetert de flexibiliteit, maar geeft geen spierversterkende stimulans omdat de spieren ontspannen blijven.

Is passief rekken vóór de activiteit nuttig?

Ja, licht passief rekken vóór de activiteit helpt de spieren voor te bereiden en verbetert het bewegingsbereik. Het mag niet intensief genoeg zijn om vermoeidheid te veroorzaken.

Welke voorzorgsmaatregelen zijn nodig bij passieve lichaamsbeweging?

Vermijd het overstrekken van gewrichten of het irriteren van ontstoken gebieden. Communiceer pijnniveaus en beweeg alleen tot lichte spanning. Laat instabiele gewrichten ondersteunen. Vermijd passieve oefeningen op niet geheelde fracturen of verse operatieplaatsen totdat dit is goedgekeurd.

Conclusie

Conclusie: passieve lichaamsbeweging biedt waardevolle voordelen, vooral voor revalidatie en het verbeteren van de flexibiliteit. Hoewel het actieve oefeningen niet volledig moet vervangen, herstelt passieve beweging het bewegingsbereik en de beweeglijkheid van gewrichten zonder verzwakte of genezende weefsels te belasten. Het stimuleert de bloedsomloop, verlicht stijfheid en versnelt het herstel. Passieve rekoefeningen en bewegingen verbeteren de algehele gezondheid en fysieke vaardigheden. Passieve beweging is een belangrijk onderdeel van een evenwichtige, therapeutische oefenroutine.