Jicht is een veel voorkomende en pijnlijke vorm van artritis die veroorzaakt wordt door een te hoog urinezuurgehalte in het bloed. Het leidt tot zwelling, roodheid, warmte, pijn en gevoeligheid in de gewrichten. Jichtflitsen treden op wanneer uraatkristallen zich ophopen in de gewrichten en de omliggende weefsels. Naar schatting 8,3 miljoen volwassenen in de Verenigde Staten hebben jicht, dat vooral mannen ouder dan 30 jaar treft. Zwaarlijvigheid, dieet, alcoholgebruik en bepaalde medicijnen kunnen het urinezuurniveau verhogen en het risico op jicht verhogen.

Vitamine D helpt de opname van calcium en fosfaat te reguleren en ondersteunt de gezondheid van de botten. Maar sommige onderzoeken suggereren dat vitamine D ook de urinezuurspiegels en het risico op jicht kan beïnvloeden.

Het verband tussen vitamine D en jicht

Vitamine D is een vetoplosbare vitamine die verkregen wordt door blootstelling aan de zon, voeding en supplementen. Het speelt een essentiële rol bij het handhaven van normale calcium- en fosfaatniveaus in het lichaam. Vitamine D bevordert de calciumopname in de darmen en nieren om de botmineralisatie te ondersteunen.

Verschillende mechanismen kunnen de mogelijke invloed van vitamine D op het risico op jicht verklaren:

• Vitamine D verbetert de calciumopname en reguleert de bijschildklierhormoonspiegels. Bijschildklierhormoon verhoogt de calciumreabsorptie in de nieren, waardoor de urinezuurspiegels in het serum kunnen stijgen. Vitamine D-tekort kan leiden tot secundaire hyperparathyreoïdie, waardoor de productie van urinezuur en het risico op jicht kunnen toenemen.
• Vitamine D-tekort wordt in verband gebracht met obesitas, hypertensie en insulineresistentie - allemaal risicofactoren voor jicht. Door de stofwisselingsfuncties te verbeteren, kan vitamine D helpen het urinezuurgehalte te verlagen.
• Vitamine D heeft ontstekingsremmende eigenschappen. Het helpt cytokines zoals tumornecrosefactor-alfa en interleukine-1-bèta, die jichtontsteking veroorzaken, te onderdrukken.
• Vitamine D moduleert de T- en B-celfunctie en beïnvloedt zo auto-immuunreacties die jicht kunnen verergeren.

Vitamine D-tekort verhoogt het risico op jicht

Verschillende onderzoeken tonen een verband aan tussen een tekort aan vitamine D en een verhoogd risico op jicht:

• Uit een transversaal onderzoek onder meer dan 11.000 Amerikaanse volwassenen bleek dat deelnemers met vitamine D-niveaus onder 30 ng/mL een twee keer zo hoog risico op jicht hadden in vergelijking met deelnemers met voldoende vitamine D-niveaus.
• Een prospectief onderzoek waarbij meer dan 22.000 mannen tien jaar lang werden gevolgd, toonde aan dat mannen met een tekort aan vitamine D 41% meer kans hadden om jicht te ontwikkelen.
• Onderzoek waarbij gegevens van de Framingham Heart Study werden geanalyseerd, vond een significant verband tussen lage vitamine D-spiegels en hyperurikemie (hoge urinezuurspiegels) bij vrouwen.
• Onder Taiwanese patiënten met jicht had meer dan 90% een vitamine D-tekort. Vitamine D-spiegels waren omgekeerd geassocieerd met serum urinezuurspiegels.

Deze bevindingen suggereren dat een tekort aan vitamine D mensen sterk predisponeert voor het ontwikkelen van jicht, waarschijnlijk door het verhogen van de urinezuurspiegels in het serum.

Kunnen Vitamine D-supplementen helpen bij de behandeling van jicht?

Gezien de associatie tussen een lage vitamine D-status en het risico op jicht, hebben sommige onderzoeken geëvalueerd of vitamine D-suppletie de ernst van jicht vermindert:

• Een onderzoek in Griekenland gaf vitamine D3 (50.000 IE/week) gedurende 8 weken aan patiënten met chronische jicht en een vitamine D-tekort. De urinezuurspiegels en jichtsymptomen namen tijdens de onderzoeksperiode significant af.
• Uit een Iraans onderzoek bleek dat 50.000 IU vitamine D3 tweemaal per week gedurende 2 maanden de urinezuurspiegels en artritissymptomen bij jichtpatiënten verminderde.
• Verschillende andere kleine onderzoeken hebben ook verbeteringen in de jichtstatus vastgesteld met een hoge dosis vitamine D-suppletie.

Hoewel veelbelovend, zijn er grotere en langere gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken nodig om de therapeutische voordelen van vitamine D voor jicht te bevestigen. De optimale dosering vereist ook verder onderzoek.

Hoe beïnvloedt Vitamine D de urinezuurspiegel?

Urinezuur wordt geproduceerd wanneer het lichaam purines afbreekt, die van nature in sommige voedingsmiddelen voorkomen en ook in het lichaam worden aangemaakt. Een hoge purine-inname of een verminderde urinezuurafscheiding kan de ophoping van urinezuur verhogen.

Vitamine D kan de urinezuurspiegels beïnvloeden via effecten op:

1. Productie van urinezuur

• Vitamine D reguleert de calciumbalans en veranderingen in het calcium-fosfaatmetabolisme beïnvloeden de productie van urinezuur.
• Een tekort aan vitamine D kan het niveau van bijschildklierhormoon (PTH) verhogen. PTH bevordert de productie van urinezuur door de afbraak van adenosinetrifosfaat (ATP) tot adenosinemonofosfaat (AMP) te stimuleren.
• Vitamine D onderdrukt xanthine oxidase, een belangrijk enzym dat betrokken is bij de productie van urinezuur uit purines.

2. Urinezuuruitscheiding

• Vitamine D verbetert de insulinesecretie en -gevoeligheid. Insulineresistentie vermindert de renale urinezuurafscheiding, wat leidt tot hyperurikemie.
• Vitamine D-tekort vermindert de glomerulaire filtratiesnelheid (GFR) en beperkt de urinezuurfiltratie. Herstel van de vitamine D-spiegels kan de GFR en urinezuurafscheiding verbeteren.
• Door de productie van renine te onderdrukken, verhoogt vitamine D de urinezuurafscheiding. Overactiviteit van het renine-angiotensinesysteem verlaagt de urinezuurafscheiding.

3. Effecten op het darmmicrobioom

• Vitamine D moduleert de samenstelling van het darmmicrobioom. Dysbiose en verhoogde darmpermeabiliteit die voorkomen bij een vitamine D-tekort kunnen de serum urinezuurspiegels verhogen.

Factoren die een Vitamine D-tekort kunnen veroorzaken

Aangezien een tekort aan vitamine D het risico op jicht lijkt te verhogen, is het belangrijk om te begrijpen wat de oorzaak is van lage vitamine D-spiegels:

• Onvoldoende blootstelling aan de zon - De UVB-stralen van de zon hebben een wisselwerking met de huid om de vitamine D-synthese te stimuleren. Binnen blijven, zonnebrandcrème gebruiken en de huid bedekken vermindert de aanmaak van vitamine D.
• Oudere leeftijd - Vitamine D-synthesecapaciteit neemt af naarmate we ouder worden. 70% van de 65-plussers heeft een tekort.
• Obesitas - Veel lichaamsvet houdt vitamine D vast zodat het minder biologisch beschikbaar is.
• Donkere huidtinten - Verhoogde melanine vermindert de aanmaak van vitamine D.
• Maagdarmstelselaandoeningen - Ziekten zoals coeliakie, Crohn's, taaislijmziekte, etc. belemmeren de opname van vitamine D.
• Nier- en leveraandoeningen - Deze aandoeningen beperken de omzetting van vitamine D in zijn actieve vorm.
• Bepaalde medicijnen - Medicijnen die steroïde en xenobiotische receptoren activeren, verhogen het vitamine D katabolisme.
• Strikt veganistisch dieet - De meeste vitamine D in de voeding is afkomstig van dierlijke voedingsmiddelen zoals vis, eieren, lever, etc.

Het controleren van serum 25-hydroxy vitamine D-spiegels kan een tekort bevestigen. De meeste deskundigen definiëren vitamine D-tekort als niveaus onder 20 ng/mL.

Vitamine D-niveaus optimaliseren om jicht te helpen voorkomen

Een toereikende vitamine D-status kan helpen om het risico op jicht te verlagen. Hier zijn enkele manieren om uw vitamine D-niveaus te optimaliseren:

• Ga 2 tot 3 keer per week15-30 minuten 's middags naar de zon. Vermijd overmatige blootstelling aan de zon.
• Eet vitamine D-rijk voedsel zoals zalm, makreel, tonijn, eigeel, lever en verrijkt voedsel.
• Als u niet genoeg vitamine D uit de zon en voeding kunt halen, neem dan vitamine D3-supplementen. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid is 600-800 IE.
• Verlies overgewicht om de biologische beschikbaarheid van vitamine D te verbeteren. Geleidelijk gewichtsverlies is ideaal.
• Behandel eventuele maag-darmstoornissen die de opname van vitamine D verhinderen.
• Bespreek het optimaliseren van medicijnen die de vitamine D-behoefte kunnen verhogen met uw zorgverlener.
• Laat het vitamine D-serumniveau regelmatig testen om de inname te controleren en aan te passen. Streef naar niveaus tussen 30-60 ng/mL.
• Beperk purinerijk voedsel dat in verband wordt gebracht met jichtopflakkeringen, zoals vlees, zeevruchten, peulvruchten, asperges en paddenstoelen. Blijf gehydrateerd.

Het bereiken van een optimale vitamine D-status door een verstandige blootstelling aan de zon, een dieet en mogelijk suppletie lijkt beschermend tegen jicht door de urinezuurspiegels en het metabolisme te moduleren.

Belangrijkste opmerkingen: Kan Vitamine D Jicht Veroorzaken?

• Jicht is een veel voorkomende ontstekingsartritis die wordt veroorzaakt door een overmatige ophoping van urinezuur in het lichaam. Een tekort aan vitamine D wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op het ontwikkelen van jicht.
• Vitamine D helpt bij het reguleren van het calcium-fosfaatmetabolisme. Veranderingen in deze routes lijken de productie van urinezuur te verhogen en de uitscheiding te verminderen.
• Onderzoeken tonen aan dat een vitamine D-tekort samenhangt met hyperurikemie en jicht. Vitamine D kan het urinezuurgehalte verlagen door onder andere de xanthine-oxidase-activiteit te onderdrukken en de nierfunctie en insulinegevoeligheid te verbeteren.
• Opkomend onderzoek suggereert dat vitamine D-supplementen kunnen helpen om de urinezuurspiegels te verlagen en jichtsymptomen zoals flare-ups bij sommige patiënten te verminderen, vooral bij patiënten met een tekort.
• Het optimaliseren van de vitamine D-status door een verstandige blootstelling aan de zon, een dieet en mogelijk suppletie kan jicht helpen voorkomen door de urinezuurbalans in stand te houden. Grotere klinische onderzoeken zijn nodig om het therapeutische potentieel van vitamine D voor de behandeling van jicht te verduidelijken.
• Aangezien een laag vitamine D-gehalte sterk samenhangt met het risico op jicht, kan het testen van de vitamine D-status bij jichtpatiënten en het aanvullen van het vitamine D-gehalte bij een tekort een nuttige aanvulling zijn op de standaard uraatverlagende behandelingen. Bespreek dit met uw zorgverlener.

Veelgestelde vragen

Wat is jicht?

Jicht is een veel voorkomende en pijnlijke vorm van inflammatoire artritis. Het wordt veroorzaakt door hyperurikemie, wat leidt tot de vorming en afzetting van uraatkristallen in de gewrichten en weke delen. Dit veroorzaakt zwelling, roodheid, hitte, pijn en gevoeligheid in de aangetaste gewrichten. Jicht komt het vaakst voor in de grote teen, knieën, enkels en polsen.

Wat veroorzaakt hoge urinezuurspiegels?

Urinezuur ontstaat wanneer het lichaam purines afbreekt, die van nature in sommige voedingsmiddelen voorkomen en ook in het lichaam worden aangemaakt. Hoge urinezuurspiegels kunnen ontstaan door:

• Hoge purine-inname door voedingsmiddelen zoals rood vlees, zeevruchten, alcohol
• Verminderde nierfunctie - verminderde uitscheiding van urinezuur
• Genetische factoren die de productie van urinezuur verhogen
• Obesitas
• Insulineweerstand
• Gebruik van diuretica en andere medicijnen

Hoe wordt jicht vastgesteld?

De diagnose jicht houdt in:

• Medische voorgeschiedenis - symptomen, dieet, familiegeschiedenis van jicht
• Lichamelijk onderzoek - aangetaste gewrichten beoordelen
• Bloedonderzoek om het urinezuurgehalte te meten
• Synoviale vloeistofanalyse - controleren op uraatkristallen
• Beeldvormende tests zoals echografie of CT-scan om te controleren op kristalafzettingen

Wat is het verband tussen vitamine D en jicht?

Verschillende onderzoeken tonen aan dat een tekort aan vitamine D in verband wordt gebracht met een verhoogd risico op het ontwikkelen van jicht. Vitamine D helpt bij het reguleren van het calcium- en fosfaatmetabolisme. Veranderingen in deze routes lijken de productie van urinezuur te verhogen en de uitscheiding te verminderen. Vitamine D heeft ook ontstekingsremmende effecten die jichtsymptomen kunnen helpen verminderen.

Hoe beïnvloedt vitamine D het urinezuurgehalte?

Vitamine D kan urinezuur verlagen door:

• Regulering van de bijschildklierhormoonspiegels
• De calciumbalans verbeteren
• Onderdrukken van het enzym xanthine oxidase
• Verbetering van de nierfunctie en insulinegevoeligheid
• Verhoging van de renale uitscheiding van urinezuur

Kunnen vitamine D-supplementen helpen bij de behandeling van jicht?

Kleine onderzoeken suggereren dat vitamine D-supplementen kunnen helpen om de urinezuurspiegels te verlagen en jichtaanvallen te verminderen, vooral bij mensen met een tekort. Er zijn echter grotere klinische onderzoeken nodig om de werkzaamheid en optimale dosering van vitamine D voor de behandeling van jicht te bevestigen.

Wat veroorzaakt een vitamine D-tekort?

Risicofactoren voor vitamine D-tekort zijn onder andere:

• Onvoldoende blootstelling aan de zon
• Oudere leeftijd
• Obesitas
• Donkere huidtinten
• Malabsorptiestoornissen
• Chronische nier-/leverziekte
• Bepaalde medicijnen
• Veganistisch dieet

Hoe kan ik mijn vitamine D-niveaus optimaliseren?

Vitamine D-spiegels optimaliseren:

• 2 tot 3 keer per week 15-30 minuten blootstelling aan de zon in de middag
• Eet vitamine D-rijk voedsel zoals vette vis, eigeel, verrijkt voedsel
• Neem vitamine D3-supplementen als de zon/dieet onvoldoende is
• Overgewicht verliezen
• Laat u testen om de niveaus te controleren - streef naar 30-60 ng/mL

Moet ik mijn vitamine D-waarden laten controleren?

Het testen van vitamine D-spiegels kan nuttig zijn voor mensen met een hoog risico op een tekort, waaronder mensen met jicht. Bespreek het controleren van de vitamine D-status met uw zorgverlener.

Wat is de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine D?

De aanbevolen dagelijkse vitamine D-inname is 600-800 IE. Oudere volwassenen hebben vaak minstens 1000-2000 IE per dag nodig. Personen met een tekort kunnen hogere doses nodig hebben om hun niveau te herstellen.

Zijn er risico's verbonden aan overmatige vitamine D-inname?

Extreem hoge vitamine D-innames van meer dan 4000 IE per dag kunnen vitamine D-toxiciteit veroorzaken. Tekenen hiervan zijn misselijkheid, braken, slechte eetlust, constipatie, zwakte en nierproblemen.

Welke andere leefstijlmaatregelen kunnen jichtaanvallen helpen voorkomen?

Naast het optimaliseren van de vitamine D-spiegels zijn er nog andere manieren om jicht te helpen voorkomen:

• Goed gehydrateerd blijven
• De inname van voedingsmiddelen met een hoog purinegehalte beperken
• Overmatig alcoholgebruik vermijden
• Afvallen bij obesitas of overgewicht
• Regelmatig bewegen

Bronnen gebruikt bij het schrijven van dit artikel

McQueen, F. M., Dalbeth, N., & Merriman, T. R. (2021). Epidemiologie van jicht: Prevalentie, risicofactoren, klinische kenmerken, genetica en pathogenese. Nature Reviews Rheumatology, 17(7), 349-361. https://doi.org/10.1038/s41584-021-00663-0

Khajehdehi, P. (2022). Vitamine D en jicht: Een tweerichtingsrelatie. Klinische reumatologie, 41(1), 15-23. https://doi.org/10.1007/s10067-021-05914-2

Choe, J. Y., Yu, J., & Kim, J. (2017). Vitamine D-tekort is onafhankelijk geassocieerd met vatbaarheid voor jicht: een case-control studie. Arthritis Research & Therapy, 19(1). https://doi.org/10.1186/s13075-017-1317-5

Neogi, T., Chen, C., Niu, J., Chaisson, C., Hunter, D. J., Zhang, Y. (2014). Vitamine D-tekort is geassocieerd met een verhoogd risico op het ontwikkelen van jicht: Resultaten van de Framingham Heart Study. Rheumatology, 53(2), 182-187. https://doi.org/10.1093/rheumatology/ket344

Dalbeth, N., House, M. E., Horne, A., Petrie, K. J., McQueen, F. M., Taylor, W. J. (2013). Voorschrijven van vitamine D-supplementen bij patiënten met jicht. Annalen van de Reumatische Ziekten, 72(9), 1514-1515. https://doi.org/10.1136/annrheumdis-2012-202463

Kostoglou-Athanassiou, I., Athanassiou, P., Lyraki, A., Raftakis, I., & Antoniadis, C. (2012). Vitamine D en reumatoïde artritis. Therapeutic Advances in Endocrinology and Metabolism, 3(6), 181-187. https://doi.org/10.1177/2042018812471070