Wat zijn voorbeelden van zorgwekkende gedachten?

Piekergedachten zijn opdringerige gedachten of herkauwingen die gevoelens van angst, vrees, vrees of onbehagen veroorzaken. Ze zijn een veelvoorkomend symptoom van angststoornissen en kunnen het dagelijks functioneren en de levenskwaliteit aanzienlijk beïnvloeden als er niets aan gedaan wordt. Hoewel iedereen in zijn leven wel enige mate van piekeren ervaart, zijn chronische en oncontroleerbare piekergedachten onaangepast en kunnen ze wijzen op een onderliggend psychisch probleem dat behandeling vereist.

Veelvoorkomende soorten piekergedachten

Er zijn veel voorbeelden van gedachten die kunnen veranderen in buitensporige en verontrustende zorgen als ze hardnekkig worden en heel moeilijk onder controle te houden zijn. Enkele veelvoorkomende categorieën zijn:

1. Gezondheidszorgen

• Angst om een ernstige ziekte te hebben of te ontwikkelen, zoals kanker, hartaandoeningen, multiple sclerose, enz.
• Overmatig bezorgd zijn dat normale pijnen een teken van ziekte zijn
• Intrusieve gedachten over dood en sterven
• Hypochondrische neigingen en te veel bezig zijn met gezondheid

2. Zorgen over veiligheid en beveiliging

• Angst om lichamelijk gewond te raken of aangevallen te worden
• Overmatige bezorgdheid over de veiligheid van uw huis, sloten, alarmen, enz.
• Hypervigilantie en angsten voor ongelukken of natuurrampen
• Obsessieve zorgen over voedselveiligheid, medicijnen, chemicaliën, enz.

3. Relatie Zorgen

• Overmatige angst voor afwijzing of in de steek gelaten worden door dierbaren
• Indringende twijfels over de trouw of liefde van uw partner
• Voortdurend zorgen dat u iets verkeerds zegt/doet
• Overgevoeligheid voor tekenen van afkeuring door anderen

4. Werk en financiën

• Aanhoudende zorgen over werkprestaties en mogelijke fouten
• Intrusieve gedachten over ontslagen of gedegradeerd worden
• Obsessieve zorgen over rekeningen, schulden, pensioensparen, enz.
• Bezig zijn met kleine financiële kwesties

5. Ouderschap en gezin

• Overmatige zorgen over de veiligheid en het welzijn van kinderen
• Intrusieve "wat als" gedachten over slechte dingen die met dierbaren gebeuren
• Hyperwaakzaamheid over de gezondheid van het gezin en obsessieve zorgen over risico's
• Hardnekkige twijfels over ouderschapscapaciteiten

Gedachtepatronen bij chronische piekeraars

Mensen die worstelen met chronisch piekeren en angst volgen vaak een aantal veelvoorkomende patronen die angst en verdriet in stand houden. Deze omvatten:

• Catastroferen - Automatisch aannemen dat het ergste scenario zal gebeuren ("Ik weet gewoon dat ik mijn baan zal verliezen en dakloos zal worden!")
• Zwart-wit denken - Situaties bekijken in extreme, gepolariseerde termen zonder middenweg ("Als ik niet perfect ben, ben ik een totale mislukking").
• Waarzeggerij - Voorspellingen doen over negatieve toekomstige gebeurtenissen zonder andere uitkomsten in overweging te nemen ("Ik zal de promotie niet krijgen omdat mijn baas me niet mag.").
• Gedachten lezen - Geloven dat u weet wat anderen denken, meestal op een negatieve manier ("Mijn vriendin heeft niet teruggebeld, ze zal wel boos op me zijn").
• Emotioneel redeneren - Negatieve conclusies trekken op basis van gevoelens in plaats van feiten ("Ik voel me ontoereikend, dus ik moet wel incompetent zijn.").
• Overgeneralisatie - Eén negatieve gebeurtenis of ervaring nemen en die op alle situaties toepassen ("Ik ben één keer verstoten, dus niemand zal me ooit accepteren").
• Etiketteren - Overdreven negatieve etiketten op uzelf of anderen plakken ("Ik heb een fout gemaakt, ik ben zo'n loser").
• Perfectionisme - De lat te hoog leggen en geen fouten of gebreken tolereren ("Ik mag nooit fouten maken. Als ik dat doe, is dat onaanvaardbaar.").

Factoren die bijdragen tot overmatig piekeren

Er wordt aangenomen dat zowel biologische als omgevingsfactoren een rol spelen bij het bepalen van wie meer vatbaar is voor worstelingen met oncontroleerbare zorgen. Bijdragende factoren kunnen zijn:

• Genetica - Familiegeschiedenis van angststoornissen of neurotische persoonlijkheidskenmerken die iemand kunnen voorbestemmen tot chronisch piekeren.
• Hersenchemie - Onevenwichtigheden in neurotransmitters zoals serotonine, dopamine en GABA die emoties, stemming en angst reguleren.
• Stress - Chronische stress en traumatische ervaringen zoals misbruik, verwaarlozing, geweld, verlies, enz.
• Cognitieve vooroordelen - Verkeerde denkpatronen die na verloop van tijd versterkt worden.
• Persoonlijkheidstrekken - Perfectionisme, overmatige behoefte aan goedkeuring/herstel, vermijding, neuroticisme, enz.
• Medische factoren - Bepaalde ziekten, hormonale onevenwichtigheden of medicijnen die als bijwerking meer angst kunnen veroorzaken.
• Middelenmisbruik - Chronisch gebruik van stimulerende middelen, alcohol of cannabis die de angstsymptomen verergeren.

Geestelijke Gezondheidsaandoeningen Geassocieerd met piekergedachten

Als piekergedachten vaak voorkomen en de dagelijkse activiteiten, relaties, slaap en welzijn aanzienlijk belemmeren, kan dit wijzen op een onderliggende angststoornis of andere psychische aandoening. Enkele voorbeelden zijn:

Gegeneraliseerde angststoornis (GAD)

GAD wordt gekenmerkt door buitensporige, ongecontroleerde zorgen die zich gedurende minstens 6 maanden op de meeste dagen voordoen. Veel voorkomende onderwerpen zijn gezondheid, geld, familie, werk, school, actuele gebeurtenissen, veiligheid, relaties en nog veel meer. Lichamelijke angstsymptomen zoals rusteloosheid, spierspanning, vermoeidheid, prikkelbaarheid en slaapproblemen gaan vaak gepaard met piekeren bij GAD.

Sociale angststoornis

Dit staat ook bekend als sociale fobie en omvat extreme bezorgdheid en angst voor sociale situaties uit angst voor verlegenheid, veroordeling of afwijzing. Intrusieve gedachten kunnen zich fixeren op iets verkeerds zeggen/doen, onintelligent overkomen, onaantrekkelijk zijn voor anderen of er gebrekkig uitzien.

Paniekstoornis

Terugkerende paniekaanvallen zijn het kenmerk van een paniekstoornis. Paniekaanvallen zijn abrupte episodes van intense lichamelijke angstsymptomen zoals hartkloppingen, duizeligheid, trillen, misselijkheid, depersonalisatie en angst om de controle te verliezen of dood te gaan. Piekergedachten kunnen gericht zijn op het verkeerd interpreteren van normale lichamelijke gewaarwordingen als gevaarlijk of catastrofaal.

Obsessieve compulsieve stoornis (OCD)

OCD wordt gekenmerkt door obsessies - opdringerige, ongewenste gedachten of mentale beelden die gevoelens van angst en onbehagen opwekken. Veel voorkomende obsessies zijn onder andere besmettingsangst, ongewenste taboe-gedachten, angst om zichzelf of anderen iets aan te doen en nog veel meer. Compulsies zijn zich herhalende gedragingen om de door obsessies veroorzaakte angst te verlichten.

Ziekte Angststoornis

Deze aandoening, die vroeger hypochondrie werd genoemd, houdt in dat men zich zorgen maakt over het hebben of ontwikkelen van een ernstige, niet gediagnosticeerde medische ziekte. Zorgende gedachten fixeren zich op normale lichamelijke gewaarwordingen of kleine symptomen als indicatoren van een lichamelijke ziekte, ondanks het ontbreken van echt medisch bewijs. Zoeken naar geruststelling komt vaak voor.

Posttraumatische stressstoornis (PTSS)

PTSS kan ontstaan na blootstelling aan een traumatische gebeurtenis zoals een gevecht, aanranding, ramp, ernstig ongeluk of overlijden van een dierbare. Intrusieve piekergedachten kunnen herhaaldelijk aspecten van het trauma oproepen. Hypervigilantie over veiligheid en toekomstige catastrofale gebeurtenissen komen ook vaak voor bij PTSS.

Wanneer hulp zoeken bij piekergedachten

Af en toe leren omgaan met piekergedachten is een normaal onderdeel van het leven. Als piekeren echter buitensporig en oncontroleerbaar wordt en het dagelijks functioneren aanzienlijk begint te beïnvloeden of ongemak veroorzaakt, kan het tijd zijn om professionele hulp in de geestelijke gezondheidszorg te zoeken. Tekenen dat piekergedachten pathologisch zijn en hulp nodig hebben, zijn onder andere:

• Minstens 6 maanden lang de meeste dagen overmatig piekeren
• Herhaaldelijk zonder succes proberen om zorgen onder controle te krijgen
• Zorgen die werk, school, relaties, gezondheid, slaap, enz. in de weg staan.
• Situaties vermijden vanwege piekergedachten
• Buitensporig veel tijd besteden aan het onderzoeken, controleren of repareren van dingen die met zorgen te maken hebben
• Moeite met concentreren door opdringerige piekergedachten
• Alcohol of drugs gebruiken om constante zorgen te kalmeren
• Zoeken naar geruststelling, compulsies of andere onproductieve copingstrategieën
• Gevoelens van paniek, angst, hopeloosheid of emotioneel leed over zorgen

Professionele behandeling voor chronisch piekeren

Cognitieve gedragstherapie (CGT) wordt vaak beschouwd als de gouden standaard voor de behandeling van overmatig piekeren en angststoornissen. CGT is erop gericht om de destructieve gedachtepatronen, gedragingen en kernovertuigingen die de piekercyclus in stand houden, te identificeren en te veranderen. Behandeltechnieken kunnen zijn:

• Cognitieve herstructurering - Zorgwekkende denkpatronen uitdagen en overschakelen naar evenwichtigere, realistischere gedachten.
• Exposure therapie - Geleidelijk en systematisch geconfronteerd worden met gevreesde situaties om vermijding en angst te overwinnen.
• Worry exposure - Opzettelijk piekeren gedurende een bepaalde tijd om comfortabeler te worden met onzekerheid.
• Ontspanningstraining - Leren van gecontroleerde ademhaling, meditatie, beeldspraak en spierontspanning om lichaam en geest te kalmeren.
• Mindfulness - Oefen aandacht en acceptatie op het huidige moment om piekeren en piekeren te voorkomen.

Als aanvulling op de therapie kunnen ook medicijnen worden voorgeschreven, met name SSRI's of andere antidepressiva die kunnen helpen bij het reguleren van de chemie in de hersenen die bijdraagt aan chronische angst. Veranderingen in de levensstijl, zoals regelmatig bewegen, voldoende slapen, minder alcohol drinken en een gezond dieet, kunnen ook het herstel bevorderen.

Voor piekergedachten die het normale functioneren aanzienlijk belemmeren, wordt geadviseerd om begeleiding te zoeken bij een psycholoog, psychiater of counselor. Met professionele ondersteuning en consequent oefenen van copingvaardigheden kunnen mensen die worstelen met overmatig piekeren verlichting vinden.

Gezonde strategieën voor piekergedachten

Naast professionele behandeling zijn er veel nuttige copingtechnieken die kunnen helpen om piekergedachten te beheersen voordat ze uit de hand lopen:

• Gedachten stoppen - Visualiseer een stopteken en zeg bewust "stop" wanneer er zorgen opkomen. Concentreer u op het heden.
• Positieve zelfpraat - Ga angstige gedachten tegen met bemoedigende uitspraken zoals "Dit is te overleven" of "Ik kan dit aan".
• Progressieve spierontspanning - Het systematisch aanspannen en loslaten van spiergroepen om fysieke rust teweeg te brengen.
• Ademhalingsoefeningen - Langzame, diepe buikademhaling om de hartslag te verlagen en het lichaam te ontspannen.
• Afleiding - De aandacht afleiden naar positievere gedachten of externe activiteiten zoals een hobby, klusjes of lezen.
• Mindfulness meditatie - Neem zorgwekkende gedachten niet-oordelend waar zonder erop te reageren of ze te geloven.
• Tijdslimiet voor zorgen - Sta uzelf alleen toe om u zorgen te maken tijdens een geplande periode van 15-30 minuten per dag.
• Lichaamsbeweging - Doe regelmatig aan cardio zoals wandelen, joggen of zwemmen om angst en zorgen te verminderen.
• Dankbaarheidsdagboek - Schrijf dingen op waar u dankbaar voor bent om waardering voor het huidige moment te cultiveren.
• Praat het uit - Spreek uw zorgen uit met een vertrouwde vriend of therapeut om meer perspectief te krijgen.
• Zelfzorg - Zorg ervoor dat aan uw basisbehoeften wordt voldaan met goede voeding, slaap, hygiëne, sociaal contact, enz.

Wanneer noodhulp zoeken

In sommige gevallen kan piekeren escaleren tot gevoelens van suïcidale gedachten of zelfbeschadiging. Als zorgen of angsten op een bepaald moment een zodanige intensiteit bereiken dat u zich actief suïcidaal voelt of het risico loopt uzelf of anderen iets aan te doen, zoek dan onmiddellijk noodhulp via 911, een eerstehulppost in een ziekenhuis of een crisislijn voor geestelijke gezondheid. Wacht niet met het inroepen van professionele noodhulp. Met hulp zal de ellende overgaan en is herstel absoluut mogelijk.

Wat zijn voorbeelden van zorgwekkende gedachten? Conclusie

Samengevat komen piekergedachten vaak voor, maar ze kunnen het functioneren en het welzijn negatief gaan beïnvloeden als ze oncontroleerbaar, verontrustend en hardnekkig worden. Voorbeelden van piekergedachten draaien vaak rond thema's als gezondheid, veiligheid, financiën, werk, relaties en verantwoordelijkheden. Cognitieve vervormingen houden de angstcyclus in stand. Als piekeren het leven belemmert, is er ondersteuning beschikbaar via therapeutische technieken zoals CGT, medicatie en gezonde zelfzorggewoonten. Met professionele begeleiding en consequente toepassing van copingvaardigheden kunnen piekergedachten met succes beheerd worden.

Bronnen gebruikt om dit artikel te schrijven

Amerikaanse Psychiatrische Vereniging. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5e editie). https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596

Angst- en Depressievereniging van Amerika. (2022). Feiten en statistieken. https://adaa.org/understanding-anxiety/facts-statistics

Hofmann, S. G., Asnaani, A., Vonk, I. J., Sawyer, A. T., & Fang, A. (2012). De werkzaamheid van cognitieve gedragstherapie: Een overzicht van meta-analyses. Cognitieve therapie en onderzoek, 36(5), 427-440. https://doi.org/10.1007/s10608-012-9476-1

Nationaal Instituut voor Geestelijke Gezondheid. (2022). Angststoornissen. https://www.nimh.nih.gov/health/topics/anxiety-disorders

Newman, M. G., Llera, S. J., Erickson, T. M., Przeworski, A., & Castonguay, L. G. (2013). Worry and generalized anxiety disorder: a review and theoretical synthesis of evidence on nature, etiology, mechanisms, and treatment. Annual review of clinical psychology, 9, 275-297. https://doi.org/10.1146/annurev-clinpsy-050212-185544

Tips om angst en stress te beheersen. (2022). https://www.apa.org/topics/stress-anxiety-difference